Focussen als vaardigheid bij het helen van diep verwondende verlieservaringen

Iemand verliezen die je dierbaar is veroorzaakt een hechtingswond in de ziel. De dood van je ouders, of van een broer of zus, de dood van je partner, de pijn die het veroorzaakt in je ziel is heftig. Er is een tijd van troost en heling nodig. Je moet jezelf hervinden. Remmende en blokkerende beelden uit de omgang van jou met deze persoon moeten gezien en verwerkt worden, zodat er een rustig beeld kan komen van de ander. Het is dus niet alleen het verlies wat je moet verwerken, maar er moet ook een verwerkt en positief beeld zijn dat achterblijft. Als iemand waar je gehecht aan bent dood gaat, gaat hij of zij niet voorgoed weg, maar hij of zij trekt bij je binnen.

Voor sommigen echter gaat verlating veel dieper in hun leven. Aan de basis van hun leven is een kwetsbare plek ontstaan met allerlei gevoeligheden. Het voelt instabiel van binnen, alsof allerlei kanten onzeker en in de verwarring zijn. Zij zien bij zichzelf al vroeg in hun leven negatieve beelden van verlating en instabiliteit. Verlating heeft de zich vormende hechtingsgevoelens onderuit gehaald. Er is een onveilig en onzeker stressgevoel achtergebleven (beangstigend impliciet emotioneel geheugen) waarin iemand zijn omgeving ervaart als instabiel en/of onbetrouwbaar.

Er leeft een negatief beeld over belangrijke anderen, met een overtuiging dat deze onbetrouwbaar zijn, niet beschikbaar voor steun en verbondenheid. Mensen met het stressgevoel rondom verlating en instabiliteit ervaren dat belangrijk anderen niet in staat zullen zijn emotionele ondersteuning, verbondenheid, kracht of praktische bescherming te blijven geven, omdat ze emotioneel instabiel en onvoorspelbaar (bijvoorbeeld woede-uitbarstingen), onbetrouwbaar, of slechts onregelmatig/beperkt aanwezig zijn. Mensen die veel te vroeg in hun leven een ouder of broer of zus door dood of scheiding hebben verloren, kunnen ook dit stressgevoel hebben, inclusief een overtuiging dat mensen die je lief hebt toch wel zullen dood gaan of je in de steek zullen laten voor iemand die beter is. Het is dus een angstige verholen overtuiging dat ze toch in de steek zullen gelaten worden. Dat bepaalt hun waarnemen van de werkelijkheid. Maar hoezeer je ook deze mensen probeert gerust te stellen, of hoezeer ze zichzelf ook proberen gerust te stellen, hun lijfelijke gevoel blijft angstig en onrustig, soms zelfs geuit in agressief gedrag.

De eenzaamheid wordt ervaren als leegte, als een je nergens meer aan vast kunnen klampen. Besef dat sommige mensen dit al vanaf het vroegste van hun leven zo ervaren!

Mensen met aan de basis een angstig impliciet emotioneel geheugen en de daarbij passende stresservaringen rondom verlating en instabiliteit ervaren het leven als instabiel, ze hebben iemand nodig waar ze zich op kunnen verlaten, maar dan in de afhankelijke zien. Ze voelen zich aan hun lot overgelaten en eenzaam. Hun stressovertuigingen tonen dat ze op hun hoede moeten zijn, dat ze soms afkerig zijn van contact, dat ze valse rust zoeken in vermijden en verslavingen.

Later in hun leven kunnen ze partners kiezen die hen bedriegen, die onbetrouwbaar zijn (verliefd worden op een man die al getrouwd is). In de relatie stellen ze zich vastklampend op, soms met vertoon van jaloers gedrag jegens de ander. Er wordt veel te veel geleefd vanuit wantrouwen, vanuit het onvermogen een ander jezelf te kunnen toevertrouwen. Angst, paniek en verdriet slaan op ongewenste momenten toe.

Soms durven deze mensen geen echte hechting aan te gaan, ze stellen zich ontwijkend en terugtrekkend op in hun huwelijk. Soms blijft ze zelfs alleen en gaan ze mensen uit de weg, soms gaan ze veel wisselende relaties aan en stellen ze zich op een onechte manier om afhankelijk op. Maar de eenzaamheid blijft knagen: Remy alleen op de wereld. Ze missen het basisvertrouwen en de zekerheid die nodig is om je liefdevol te verbinden met iemand anders.

Er ontstaat een vicieuze cirkel van verlatingsangst: door de verlatingsstress in hun angstige impliciete emotionele geheugen gaan ze krampachtig gedrag vertonen, teveel gericht op de ander, afhankelijk of soms zelfs agressief. Anderen laten hen hierdoor juist in de steek. "Er valt niet met hem of haar te leven."

De paniek is soms niet mis, door te vermijden kan de angst afnemen, maar er wordt geen rust gevonden. Ze komen niet bij het verdriet. De depressie die dit tot gevolg heeft voelt leeg en maakt hen soms agressief naar de ander of naar zichzelf toe.

Als je jezelf in de hier geschetste beelden herkent, zoek dan iemand die je langdurig kan begeleiden om je innerlijke ervaringen te leren opvangen en te verdragen. Vanuit de rust van de begeleiding kunnen deze beelden vervolgens langzamerhand gaan transformeren in beelden waarin je niet verlaten wordt, waar het voor je gevoel niet aan jou ligt, waarin interactiepatronen duidelijk zijn en jouw behoeften hun vervulling vinden. Beelden die je helpen om rust te vinden en vertrouwen.

Bidden helpt ook echt! Ik las het volgende gebed van iemand die doormiddel van focussen werkte aan zijn traumatische ervaringen rond verlating en instabiliteit.

“Ik kom dicht bij u, hemelse Vader en ik vraag U dat alle mij bekende onbekende negatieve beelden, ongezonde overtuigingen, destructieve lijfelijk opgeslagen beelden en herinneringen en alle lichamelijke klachten die te maken hebben met mijn schema van verlating en instabiliteit zullen worden gevonden, geopend en genezen. Doe dat alstublieft door mij te vullen met uw licht, uw leven, uw genade, uw opstandingskracht en uw liefde. Ik vraag u dat Uzelf mij in het focussen nabij wilt zijn (en de focusing begeleider ook wilt vervullen met uw liefde). Ik bid om een volledige doorwerking van uw kracht in mijn lijf en leven.”

Hoe kan je samen met een focusbegeleider hiermee bezig gaan?

Eerst wat informatie vooraf: Aangezien de vroegste psychologische schema’s die gevormd worden in de hersenen met hechten te maken hebben (het is namelijk heel belangrijk voor een kind veilig om zich te kunnen hechten), zullen mensen die vanuit hun angstige impliciet emotionele geheugen gevoelig zijn voor verlating, zich snel en heftig identificeren met het gevoel en de afweer tegen dit gevoel. Het is voor deze mensen namelijk heel moeilijk om bij dit gevoel te zijn, omdat de veiligheid en de behoefte aan veilige symbiose (noodzakelijkerwijs helemaal nog even opgaan in de veiligheid en koestering van de moeder) vroeg in hun leven niet aangevoeld, vervuld en begrepen is. Ze zullen zich niet alleen snel identificeren met dit pijnlijk gevoel van gemis, ze zullen zich er ook snel en wanhopig in verliezen en zodoende er niet snel een gevoelsnotie bij kunnen laten vormen.

Het is belangrijk voor de begeleider om de focusser te laten voelen dat hij met tegenwoordigheid van geest aanwezig is, met intense aandacht bij het proces wat er zich in de focusser voltrekt. Bij het begin van het focusproces gaat het erom dat de focusser eerst het verlangen naar symbiose durft te voelen. Dit is als een start nodig om de ervaring te herontdekken van het veilig willen ontdekken van de wereld en zichzelf. Het is nodig om verder te komen. Prioriteit heeft het leren om vriendelijk en benieuwd zijn naar iets in hen en ook benieuwd te zijn naar alle emoties en overtuigingen. Op deze manier kunnen verwarrende en pijnlijk onrustige gevoelens een plek krijgen en worden verdragen door de focusser.

Begeleid jezelf hardop als je naar binnen gaat (zie bodyscan). Of laat de focusbegeleider je daarin leiden. Wie de aandacht naar binnen brengt, zal ervaren dat hij zelfs bij de diepste verlating de impliciete steun van de begeleider, van God en van zichzelf ervaart. Dat werkt meteen opluchtend. In het begin van iedere focussessie dient dit onder begeleiding geoefend te worden. Er ontstaat overzicht, er ontstaan beelden waarin het diepste van de ziel zich leert te herkennen.

Besef als begeleider dat er veel pijn is geweest in het verleden, soms niet te verdragen pijn. En deze onvermijdelijke pijn is eerst in het heden ook niet gemakkelijk te verdragen. Jezelf splitsen in twee verschillende kanten is daarom vaak noodzakelijk voor de cliënt geweest. De ene kant verraad iets in de cliënt van de autonomie, het heeft de heftige neiging zich vast te klampen aan anderen, bezitsdrang te tonen en de ander te willen controleren, anderen ervan te beschuldigen hen in de steek te zullen laten, nijd te voelen, te concurreren met rivalen. En de andere kant verraad iets in hen van de verbondenheidsbehoefte en de daarvanuit zich ontwikkelende vrijheidsdrang.

Daarom is het belangrijk steeds vriendelijkheid voor en benieuwd te zijn naar beide kanten. Daarvan uit zal de focusser bij beide kanten een gevoelsnotie kunnen laten opkomen. Let ook op de neiging van de focusser zich onderworpen te voelen (angst en beklemmende onvrijheid), zich afhankelijk te voelen (leeg en verlamd) of zich te kort voelen schieten (extreme zelfkritiek en secundaire kwaadheid). Het kritische proces kan soms venijnig bezig zijn tijdens een focussessie.

Een belangrijk aspect is de aanwezigheid van de begeleider. Niet wat hij zegt is het belangrijkst (alhoewel goede begeleidingsvaardigheden ook nodig zijn), maar zijn aanwezig zijn met intense aandacht. Als de begeleider ook focussend bij zichzelf is, ruimte maakt voor de eigen ervaring en de ervaring van de focusser, dan heeft dat een vertrouwend effect. Er breekt licht door, rust en vertrouwen. 

Moeilijk te verdragen en angstig impliciet emotioneel geheugen kan worden benaderd doordat de begeleider ook het proces bewaakt: eerst opmerken in welke hoedanigheid dit angstige emotioneel impliciete geheugen zich aandient en vervolgens nagaan welke benadering dit impliciet emotioneel geheugen aangeeft waarmee het benaderd wil worden. Wat wil het niet, wat wil het wel?

De positieve ervaring van de begeleider, die met intense aandacht aanwezig is, vraagt ook om evaluatie aan het einde van de focussessie. Het kan aangewend worden eerst als een bescherming van wat er nieuw vanuit het impliciete is gekomen en kan later aangewend worden als een update voor het geheel aan ervaring van het schema verlating. De cliënt ervaart de focusbegeleider als iemand die aandachtig is. Dat geeft het besef en de ruimte om deze ervaring van aandachtig bij zichzelf te zijn zich eigen te maken. Zo leert en oefent hij om bij zijn ervaring te zijn, zonder samen te vallen met het onaangename en angstige gevoel. Hij kan focussend een relatie met ervaringen met betrekking tot verlating opbouwen er ook in intieme relaties op deze manier zijn eigen weg leren gaan.

Voorbeeld van het begeleiden van focussen bij verlating en instabiliteit:

• Breng je aandacht in je lijf.
• Voel je voeten op de grond. Merk op hoe ze van binnen en buiten voelen en ook het contact met de grond.
• Volg je aandacht naar je onderbenen, langs je kuiten…, je knieën…, door je bovenbenen…, naar je zitvlak. Merk op hoe je gedragen wordt door de stoel; sta er stil hoe dat voelt en welke beelden dat oproept.
• Volg je aandacht nu langs je wervelkolom, stapje na stapje, steeds verder naar boven, bij je nieren, tussen de schouderbladen, bij je schouders. Merk op hoe het daar voelt.
• Volg je aandacht ook door je armen naar je handen, merk op hoe het voelt en volg je aandacht weer terug naar je schouders.
• Breng nu je aandacht naar je nek. Tast met aandacht je nek af, merk op hoe het daar voelt.
• Volg je aandacht naar je hoofd. Merk op hoe je hersenen in de hersenpan van je schedel liggen.
• Sta met je aandacht 30 seconden stil bij de plek van je voorhoofd (de plek waar je wenkbrauwen bij elkaar komen…
• Sta met je aandacht 30 seconden stil bij de plek van je adamsappel. Voel de emoties, je schreeuw…
• Sta met je aandacht 30 seconden stil bij je kaken, merk op hoe het daar voelt… Verkrampt?
• Sta met je aandacht 30 seconden stil bij de plek van je slapen. Merk op hoe het daar voelt…
• Volg nu je aandacht door je keel naar je ademruimte, je borst, je maag en middenrif en je buik.
• Sta twee volle minuten stil bij hoe het daar voelt; komt er iets tevoorschijn wat aandacht vraagt? Sta ook stil hoe jij je daar bij voelt? Kun je erbij zijn? Is wat er tevoorschijn komt veilig voor jou? Of komt er in je lijf een afweerreactie als gevoel over het gevoel dat tevoorschijn komt?
• Ga na of je verder kunt met deze focusoefening, merk ook de begeleider op die met zijn veilige aandacht bij je is. Kijk de begeleider eventueel een moment aan en voel zijn vriendelijke en respecterende aanwezigheid. Neem dit veilige en respecterende gevoel mee naar het gevoel dat eerder tevoorschijn kwam.
• Gebruik een moment je voorstellingsvermogen om met aandacht naar vroege ervaringen in je leven te kijken. Ga nog een keer het huis van je jeugd binnen. Wat het een betrouwbare plek? Wat het een stabiele omgeving? Welke beelden komen er naar boven?
• Ga na wat je eventueel zou kunnen denken als kind in deze beelden die naar boven komen? Wat voelde het lijfelijk? Welke emotie kwam als eerste? Welke andere emoties erna?
• Misschien kun je nu ook de eenzaamheid die je in deze beelden kunt opmerken gaan voelen? Heb jij je wel eens extreem Remy alleen op de wereld gevoeld? Hoe voelt het missen van emotionele steun en van het aan je lot overgelaten worden? Vallen er in deze beelden mensen weg door de dood? Of was er iemand die je in de steek liet? Of had iemand woede-uitbarstingen? Of was iemand echt voor jou beangstigend onbetrouwbaar? Wat mis je bij jezelf? Welk basisvertrouwen en welke zekerheden werden jouw afgenomen?
• Ga na of iets in jou paniek voelt: Ik kan het niet alleen. Laat weten dat je daar bij wilt komen? In welke beelden in je leven kom je dit gevoel tegen? Hoe ben je daar iedere keer mee omgegaan?
• Ga ook vanbinnen na hoe de eenzaamheid en angst je wellicht een verholen stress opleverden van ‘Ik moet op mijn hoede zijn!’
• Misschien wil je nog een keer de begeleider moment aankijken om vervolgens dit veilige en respecterende beeld mee te nemen naar het gevoel dat eerder tevoorschijn kwam.
• Neem ook een moment om na te gaan in je geheugen of er ook beelden zijn waarin de situatie wel stabiel was en vertrouwd aanvoelde. Misschien wil je bij jezelf nagaan of je in deze situatie je wel verbonden voelde en dat het vertrouwd voelde om jezelf te kunnen zijn. Je mag ook beelden uit de bijbel (over Jezus de Messias of over God de Vader) hiervoor gebruiken die stabiliteit en vertrouwen in zich hebben.
• Wrijf met gevouwen handen in je handpalmen en zucht een minuutje heel diep en vaak door (buikademhaling; dit is een neuropsychologische techniek), totdat je een rilling ergens door je lijf voelt gaan. Dit doet de stress en de waakzaamheid dalen. Blijf met deze handeling tegelijkertijd denken aan de positieve beelden met de je sterker makende overtuigingen. Laat de opluchting en ontspanning lekker door heel je lijf gaan.
• Merk op dat je nu beter met aandacht bij de eenzame en stressvolle beelden kunt zijn. Je bekijkt ze als het ware door de bril van de beelden waarin de situatie wel stabiel was en vertrouwd aanvoelde. De ander blijft wel bij je en jij kunt je wel openen voor de ander en je kunt je liefde wel kwijt. Probeer deze mooie positieve opwinding die door deze positieve beelden worden opgeroepen diep te doorvoelen in je lijf! Vormt er zich een gevoelsnotie bij?
• Misschien is het nu het moment op te eindigen met deze focus-oefening. Neem je tijd om de beelden en de daarbij passende gevoelens vast te leggen voor je emotionele geheugen. Geef je angstige impliciete emotionele geheugen de gelegenheid zich te openen voor wat er door de positieve impliciete beelden heen duidelijk –expliciet- wordt.
• Misschien wil je in gebed God vertellen wat je hebt ervaren.
• Kom op jouw tempo weer rustig met je aandacht in het contact met de buitenwereld. Zie je begeleider.
• Misschien heb je de behoefte om het proces van deze focussessie met je begeleider te bespreken. Misschien heb je de behoefte om het een en ander in stilte te laten bezinken.

Focussen en hechten - Inleiding

De komende tijd wil ik een aantal blogs wijden aan focussen en hechtingsblokkades. Hoe herken je hechtingsgevoeligheden en blokkades, welke beelden komen daarbij op in je innerlijk? En hoe kun je daar focussend en biddend mee bezig zijn?

Het is belangrijk voor ons als mensen om veilige ervaringen op het gebied van hechten te hebben. Veilige hechting ligt aan de basis van ons bestaan. Het geeft ons rust in ons lijf, het beschermt ons tegen schadelijke gedrag en tegen ondermijnende overtuigingen. Het helpt ook om te groeien in liefde, blijdschap, rust, geduld, goedheid, bekwaamheid, vertrouwen, nederigheid, en zelfcontrole. Wanneer iemand die veilig is gehecht onrecht aangedaan wordt of gekwetst wordt kan hij ook gemakkelijker vergeven. Diep in de ziel is de rustige bodem van veilige hechting die het leven draagt.

Toch worstelen veel mensen in meer of mindere mate met ambivalente gevoelens die te maken hebben met hechten. Dit veroorzaakt niet alleen problemen in eigen ziel en lijf qua stress en de gevolgen daarvan maar ook problemen in relaties en dan vooral in liefdesrelaties. Sommige mensen ervaren zelfs op het gebied van hechten onveiligheid. Deze onveiligheid vertaalt zich in angst en woede. Zij kunnen zich zelfs soms leeg en verward voelen van binnen.

Het is wel goed om te beseffen dat ieder kind zich hecht op zijn of haar eigen manier. Waar het ene kind op een bepaalde stresssituatie rustig reageert, zal een ander kind diep geraakt zijn in zijn gevoelens. Er kan dan zich zelfs een valse overtuiging erbij ontwikkelen, zoiets als 'Ze houden toch niet van mij…'

Ik las het verhaal van een vrouw die bij een therapeut komt. Ze heeft een heel hoog IQ, is universitair geschoold. Ze weet het wel hoe ze verstandig kan leven, maar komt ook een beetje betweterig bij de therapeut over. In haar beroep lukt het haar maar niet om de positie te verwerven die bij haar IQ en opleiding past. Ze verwijt haar medewerkers haar onvoldoende te helpen. 

De therapeut laat haar niet alleen haar bewuste verhaal doen, maar helpt haar ook om naar binnen te gaan met aandacht. Er komt een beeld bij de vrouw naar boven dat heftig emotioneel beladen is. Ze voelt er 25 jaar later in haar hartplek nog de pijn van. Ze was nog maar een jaar of vier. Samen met haar moeder en oudere zusje stonden ze bij de ijscokraam. Haar zusje kreeg wel een ijsje, maar zij niet. Ze voelde zich gekwetst en afgewezen: "waarom krijg ik geen ijsje?" Aan haar protest werd op dat moment geen aandacht besteed. Moeder liet haar huilen. Deze vrouw merkte bij zichzelf een wanhopige ervaring op: "mijn moeder houdt niet van mij omdat ik niet goed genoeg ben voor haar." 

Deze ervaring nestelde zich in haar ziel en het werd een blokkerende overtuiging die zich uitte in het gevoel van "ik doe het nooit goed genoeg, anderen mogen me toch niet". 

Navraag bij haar moeder leverde trouwens het volgende op: "oh ja, ik weet nog precies wat er toen speelde tussen jou en mij als je moeder. Je at toen zo vaak je bordje niet leeg. Het was toen al half vijf in de middag en ik dacht dat ik jou maar beter geen ijsje kon geven omdat je anders je bordje niet zou leegeten. Dat was toen iedere avond het probleem met jou." 

Deze vrouw had zich afgewezen gevoeld door haar moeder in een verder natuurlijk proces van het ontwikkelen van autonomie, wat op dat moment in haar leven afspeelde. Er kwam een blokkerende overtuiging hierdoor die zich iedere keer in haar leven liet gelden en haar blokkeerde met de volgende psychische klachten: geen vertrouwen, snel afgewezen, die tegen kritiek kunnen en vooral op de achtergrond onrust en angst. 

Nadat ze onder begeleiding van haar therapeut hierop had gefocust, kon de gevoelsnotie van deze ervaring zich openen, kon ze uithuilen, kon ze ontstressen en open komen te staan voor positieve en opbouwende ervaringen. Later in de therapie leerde ze een juxtapositie (tegelijkertijd met onverdeelde aandacht bij de positieve en negatieve ervaringen zijn) te vinden tijdens het focussen. Dat bracht haar heling in haar pijn, sterke vermindering van psychische klachten en een update voor impliciete emotionele geheugen. De blokkerende ervaringen verdwenen.

De therapeut herinnerde zich ook een soortgelijke ervaring. Maar hij was niet boos geworden toen zijn zusje wel een ijsje kreeg en hij niet. Het was hem uitgelegd waarom hij geen ijsje kreeg en hem was beloofd dat wanneer hij na het eten nog zin had in een ijsje hij er alsnog om kon vragen. Bij hem waren er geen negatieve ervaringen die een blokkerende overtuiging ontwikkelde in zijn ziel en die zich vervolgens ging isoleren in zijn belevingswereld.

Hechten is een proces dat zich als eerste afspeelt in de vroegste jeugd tussen de ouders en het kind. Wanneer er ambivalente hechtingsgevoelens zijn, dan wordt er door blokkerende overtuigingen diep in de ziel twijfel gezaaid: 'Wordt mijn behoefte aan veiligheid, zekerheid, verzorging, empathie, gevoelens delen, acceptatie en respect wel op een voorspelbare manier gehonoreerd?'

Mensen die hiermee worstelen vertellen vaak dat ze afgewezen zijn, bang en eenzaam, soms woedend en explosief. In het gezin van herkomst was niet altijd voldoende bescherming, liefde, blijdschap en vrede. Soms was het er zelfs kil, onveilig, onvoorspelbaar. Soms zijn ze zelfs misbruikt!

In het focussen (ik focus vaak met mijn focusmaatje en ik begeleid regelmatig een focusproces bij mijn cliënten) is het mij opgevallen dat de hechtingservaring vaak aandacht vraagt en vaak ook een gevoelsnotie oplevert. Een verstoorde hechting heeft veel gevolgen op het terrein van autonomie (jezelf kunnen zijn en je kunnen ontwikkelen), op het terrein van je gerichtheid op anderen en het vrijelijk en onbevangen omgaan met je gevoelens (opmerken, radicaal accepteren en uiten en positief gebruiken). In de komende blogs ga ik vooral na hoe je kunt focussen met de verschillende ervaringen met betrekking tot hechten. Ik neem daarbij als uitgangspunt de zogenaamde schema's uit het domein van hechten (on verbondenheid en afwijzing) van de Schema Therapie van Jeffrey Young. Ik zal proberen om suggesties te geven die je kunt meenemen in het focusing proces met elk van deze schema's.

Alvast wel een focus-oefening:

1. Zoek een rustige plek waar je niet gestoord kunt worden.
2. Kies een stoel waar je recht op kunt zitten met voldoende steun voor je voeten, zitvlak, rug en armen.
3. Breng je aandacht naar je voeten, merk op hoe ze in je schoenen zijn en contact maken met de vloer, concentreer je op je lijf gevoel.
4. Volg je aandacht naar je kuiten, merk hier je lijfgevoel op.
5. Volg je aandacht naar je knieën naar je bovenbenen, probeer ze van binnen uit te voelen.
6. Volg je aandacht naar je zitvlak en merk het gevoel op van hoe je gedragen wordt door de stoel.
7. Volg je aandacht nu naar je wervels, begin bij je onderste wervel en voel na hoe iedere wervel op de andere staat het dat lijfelijk gezien voelt.
8. Langzamerhand komt je aandacht nu bij je schouders. En ook hier je gevoel op en ook eventueel je stress (spanning).
9. Volg ook je aandacht door je armen heen hij handen en weer terug, merk op hoe ze aan de binnenkant voelen.
10. Breng je aandacht naar je nek, en vervolgens naar je hoofd.
11. Ga na met je aandacht hoe het voelt in het gebied tussen je wenkbrauwen. Wees deze plek. Soms voel je door stress daar een band om je hoofd.
12. Breng je aandacht naar je adamsappel. Ga na hoe het in dit gebied van je lijf voelt, het is vaak een emotioneel gevoelige plek.
13. Breng je aandacht nu naar je kaken, vooral het achterste gedeelte. Tast met aandacht op deze plek af. Misschien kun je iets van verbetenheid voelen?
14. Breng je aandacht nu naar je slapen. Je zou kunnen nagaan of het daar ontspannen voelt en rustig, of misschien gespannen en pijnlijk moe.
15. Volg je aandacht nu door je keel heen naar het gebied van je borst, middenrif, hart en buik. Door je op deze plek te concentreren komen er vaak beelden die vergezeld gaan van vage lijfgevoelens en emoties, waar vanuit gevoelsnoties kunnen ontstaan.
16. Ik wil je nu vragen om je voor te stellen dat je het huis van je jeugd binnengaat. Door de voordeur, of achterdeur. In de gang, of keuken. Wat zie je, wie zie je? Je zou kunnen nagaan wat de sfeer is die je nu voelt. Let daarbij op wat je voelt in het gebied tussen je keel en je heupen.
17. Ga verder nu naar de woonkamer. Wat zie je, wie zie je? Je zou ook je kunnen nagaan wat de sfeer is die daar heerst. Blijf met je aandacht in het gebied van je lijf tussen je keel en je heupen en merk op wat je bij de beelden ervaart haar lijf gevoel, emoties en betekenissen.
18. Ga nu ook naar de bovenverdieping. Nogmaals wat zie, wie zie je? Ga ook met je voorstellingsvermogen naar je slaapkamer. Je zou kunnen nagaan of dat een plek was van veiligheid en rust of misschien ook een plek van eenzaamheid, onrust, angst, verdriet en boosheid. Je zou kunnen nagaan of dit ook iets oproept in het gebied van je lijf tussen je keel en je heupen. Misschien voel je ook op de plekken in je hoofd iets van stress.
19. Je zou kunnen nagaan of je vriendelijk en benieuwd kunt zijn naar wat je allemaal daar in deze imaginatie-oefening opmerkt en in je lijf aan stress en emoties voelt. Je zou van binnen vriendelijk en benieuwd kunnen zijn met: "wat wil dit mij misschien duidelijk maken..." Neem de tijd om een gevoelsnotie te laten ontstaan over dit alles uit deze imaginatie-oefening. Misschien helpen de volgende vragen: "Was er voldoende bescherming, medeleven, steun, betrouwbaarheid, openheid, waardering? Werd zich voldoende richting gegeven en kreeg je goede grenzen aangereikt? Kon je echt jezelf zijn? Konden je verlangens ontmoet worden en gestimuleerd?"
20. Probeer alles wat je opmerkt met acceptatie te ontvangen. Vecht niet tegen jezelf of tegen bepaalde akelige gevoelens die naar boven komen. Als acceptatie niet lukt probeer dan goed te luisteren naar die kant in je die de andere kant niet kan accepteren. Wees vriendelijk en benieuwd naar de ervaring van deze niet accepterende kant. Misschien wil het je grenzen aangeven. Wat wil het niet?
21. Ga nog een keer met je voorstellingsvermogen door het huis. Merk ook alle positieve en fijne ervaringen die je daar hebt gehad op. Probeer daarbij ook te letten op wat het van binnen uit in het gebied tussen je keel en je heupen aan gevoelsnoties hierbij oplevert.
22. Probeer nu op te schrijven wat je hebt gezien, opgemerkt en ervaren. De positieve ervaringen en de negatieve ervaringen. En de gevoelsnoties die er wellicht bij zijn ontstaan.
23. Sluit de focus-oefening af door vriendelijk te zijn met je lijf en te beloven dat je bij alle ervaringen terug zult komen in de komende tijd.

De komende blogs gaan verder over het thema hechten. Ik hoop dat bovenstaande oefening je helpt om op te merken hoe je het van binnenuit voelt over hoe je bent gehecht. In de komende blogs worden de oefeningen specifieker.

Ik ben erg benieuwd naar jullie ervaringen. Als het problemen oplevert (teveel stress, onrust en angst), luister dan goed naar wat je lijf hierover je duidelijk wil maken. Blijf niet in de eenzaamheid met jezelf in de knoop zitten. Hechten is een heel gevoelige zaak! Soms hebben we daar ook veel steun en wijsheid van anderen bij nodig.

Kan focussen helpen met psychosomatische klachten?

Vandaag beantwoord ik een vraag van een lezer van mijn weblog. Hij schrijft het volgende:

Ik ben een man van midden vijftig en de laatste tijd voel ik me niet meer zo goed. Ik krijg allerlei kleine en vervelende lichamelijke klachten. Ik word er ook een gespannen onder. Ik heb hartkloppingen, veel vaker hoofdpijn en slapen gaat ook moeilijker. Ik ben naar de dokter geweest, maar lichamelijk is volgens hem alles wel goed.

Ik heb moeite met mijn klachten. Ik begin te piekeren en ik wil ze liever ook niet voelen. Ik zou haast bang worden als ik weer last heb van mijn hartkloppingen en bezorgd worden als ik hoofdpijn zou hebben.

Volgens de dokter zou focussen mij kunnen helpen met deze gezondheid klachten. Kan focussen me helpen om er niet zo in de stress te schieten, of zo bezorgd te zijn over wat in voel in mijn lichaam? Zou focussen ook helpen om niet zo boos om mijn lijf te zijn? Ik heb nooit medicatie willen nemen. Eigenlijk ik wil zo graag mijn lijf weer terugkrijgen op een manier waarop ik mij gezond bij voel.

Beste lezer, het klinkt erg vervelend om hier last van te hebben: hartkloppingen, hoofdpijn,  inslaapproblemen, stress en bezorgdheid met piekeren. Er klinkt iets in door dat je ontmoedigd bent. Misschien zit je er al een tijdje mee te worstelen?

Kan focusser je helpen? Ja. Helpt dit je om anders met je problemen om te gaan, met minder stress, met minder bezorgdheid en anders om kunnen gaan met je boosheid? Ja! focussen kan je met al die verschillende kanten helpen.

Je boosheid op je symptomen is zo begrijpelijk, maar pas op dat je niet tegen iets in je lijf gaat vechten en in een gespannen verhouding komt met je lijf.

Jij en je lijf hebben het beiden onder te lijden. Je lijf is geen valkuil of je vijand. Het doet zijn best om jou de signalen te geven dat er iets in je om aandacht vraagt. Op deze manier zoekt het naar genezing en wil je ziel verder kunnen komen om als persoonlijkheid verder te groeien.

Ik wil je uitdagen om de vaardigheden van het focussen toe te passen; dat je vriendelijk en benieuwd en met compassie jezelf in je eigen gevoelens kunt gaan benaderen. Je zou bijvoorbeeld wanneer je hartkloppingen hebt en ook op andere momenten een hand op je hart kunnen leggen en vriendelijk dat je lijf spreken met: "ik ben hier met je, bij je. Is dat goed?" Het is alsof je dan spreekt met iets dat op dat moment als een bang kind in jou is. Kun je je daarbij iets voorstellen?

Het helpt ook om de emoties die je bij naar boven komen op vriendelijk en benieuwd de wijze te begroeten. Als je kwaadheid voelt ten aanzien van je klachten, probeer dan eens te zeggen: "Ik ervaar iets in mij dat kwaad is." Daarmee duw je niet je emoties weg en maakt deze ook niet onbelangrijk. Eigenlijk gebeurt er het tegenovergestelde: je respecteert je emoties en staat ze toe om zo nodig intens aanwezig te zijn. Jij bent dan met je aandacht op vriendelijke en benieuwde wijze bij je emoties; ze overweldigen je niet en je verdringt ze niet.

Bijvoorbeeld: ”Ik ervaar iets in mij dat boos is, een sterk gevoel en ik laat het weten: Ja, ik merk dat dit echt iets in mij is dat zo boos is…" Probeer vervolgens de tegenwoordigheid van geest te bewaren om te luisteren. Laat het je duidelijk maken wat het zo boos maakt. Luister… Probeer op deze manier uit dit lijf gevoel en zijn moties op te maken wat het je duidelijk wil maken.

Als aanvulling om je te helpen vriendelijker te zijn voor je lijf en meer met aandacht stil te staan bij je gevoelens, want dat brengt opluchting en verandering, kan het focussen je ook via deze lijfgevoelens en emoties helpen om de behoefte aan veranderingen voor je gedrag en je leven op te merken. Bijvoorbeeld, je lijf geeft aan dat je meer rust moet nemen. Als je luistert naar je lijf, dan zal je 'van binnen uit' exact komen te weten wanneer je rust nodig hebt en hoeveel rust je nodig hebt.

Het zal je verrassen welke veranderingen je lijf je duidelijk wil maken. Iemand vertelde me eens dat hij van binnen uit, bij een akelig gevoel in zijn borst in eerste instantie, kon opmerken dat hij veel meer behoefte had om 's avonds gezellig bij zijn vrouw te blijven en dat hij zo zijn behoefte aan intimiteit en verbondenheid gestalte kon geven. Door dit te doen kreeg hij minder last van zijn maag en de pijn verdween. Op zijn werk kon hij bovendien veel geconcentreerder bezig zijn.

Veel mensen zijn bang dat er iets ernstigs is wanneer ze iets van ongemak voelen in hun lijf. Maar door het gevoel vriendelijk te bejegenen, benieuwd te zijn naar de boodschap achter het ongemakkelijke gevoel, ontstaat er een gevoelsnotie die aangeeft wat er aan de hand is en wat het nodig heeft. Mensen die de vaardigheden van het focussen hebben geleerd kunnen op deze manier vrijkomen van een psychosomatische klachten en de daarbij passende onbestemde angsten. Focussen helpt om in contact te komen met een lijfelijke wijsheid achter deze klachten van wat goed is.

Samengevat zou kunnen zeggen: Leer focussen en blijf het toepassen. Ik weet dat het echt kan helpen. Bij klachten roept het lijf als het ware om aandacht om duidelijk te maken wat het gevoelsmatig en gedragsmatig nodig heeft.

Een kind is ons geboren (mijn kerstwens voor jullie)

Jesaja 9 vers 5

Een kind is ons geboren, een zoon is ons gegeven, de heerschappij rust op zijn schouders. Deze namen zal hij dragen: Wonderbare raadsman, Goddelijke held, Eeuwige vader, Vredevorst.

Er is niet zomaar een kind geboren: ons is een kind geboren. Het is een uitspraak die wijst naar iets in ons, er gebeurt iets in ons door deze woorden. Er is een wonder dat zich in ons wil voltrekken.

Jesaja, een profeet uit de bijbel, is scherp over wat er mis is, maar tegelijkertijd ook verrassend hoopvol. Dit kind is echt al in hem geboren, alhoewel Jezus pas honderden jaren later geboren zou worden. Hij voelde iets van binnen in zijn lijf, hij luisterde ernaar en de woorden en de beelden kwamen als vanzelf naar boven.

Het begint heel kleintjes. Je zou het Bijbelboek Jesaja eens moeten lezen. De situatie was bedroevend. Het egoïsme vierde hoogtij. Misbruik, onderdrukking, bloedvergieten. En dan als uit het niets dit beeld:

Een kind is ons geboren

Een kind is geboren. Een baby is overgeleverd aan de wil van zijn ouders. Het eist melk en een schone luier. De ouders zijn er maar druk mee. Toch is er ook bijna meteen de vraag: op wie lijkt het? Er worden verwachtingen uitgesproken.

Een kind is ons geboren. Ga eens met je aandacht naar binnen! Merk eens op: dáár vanbinnen is een kind geboren! Stel je er voor open. Dat kind is niet een gewoon kind. Trouwens, geen enkel kind is zo maar een kind.

Een professor stelde eens aan zijn studenten de vraag hoe kinderen leren lopen. De studenten vertelden hem dat de kinderen dat wel van hun ouders zouden zien en nadoen. Maar de professor diende hen van repliek: Nee, dat komt niet door het nadoen van de ouders! Die kinderen hebben het in zich. Eerst zit het er impliciet in. Je ziet het  vlak na de geboorte niet, je verwacht het eerst helemaal niet. Maar het zit er wel! Pas na een tijdje merk je op dat het er aan zit te komen. Dan wordt het expliciet. Dan komt de dag waarop je ziet dat het kind gaat lopen.

Zo gaat dat ook met het kind dat ons geboren is. Let maar op. Het kind wordt een zoon. Je merkt al gauw dat het aspiraties heeft. Hij heeft heerschappij op zijn schouders. Het is ermee geboren.  Wat er in zit, komt eruit: Hij is echt Wonderbare raadsman, Goddelijke held, Eeuwige vader, Vredevorst.

Misschien werkt het voor je als je de komende kerstdagen en erna eens bij jezelf stil gaat staan, met je aandacht bij jezelf en een gevoelsnotie laat ontstaan over dit kind, over Jezus. Zou Jezus dat voor jou kunnen zijn? Iemand die niet ver weg is, niet iemand uit een ver verleden. Maar wel iemand die je met je meedraagt, die bij je binnen is getrokken. Iemand die je raad geeft, die als een Eeuwige vader achter je staat. Dat maakt jou ook tot een held

En je zou ook eens tijd kunnen nemen om aan jezelf te vragen: wie ben ik op dit moment, anno 2013 of 2014? Wat wil er de komende tijd in mij naar voren komen? Welke kant wil er misschien groeien in mij, wil er mijn identiteit gaan vergroten? Hoe kan ik die kant in mij uitnodigen en benaderen? Wat heeft het nodig? 

Wat is er impliciet aanwezig en wil expliciet uitgewerkt worden? Laat je gevoelsnotie maar duidelijk maken wat er bezig is te ontstaan in je. Sta verrast van jezelf. En laat dat kind dat deze weg ook is gegaan maar over je schouders meekijken. Ontdek ook dat ware gevoel van de Eeuwige vader maar in je. Spreek je maar eens uit naar God, naar jezelf en je naasten.

Ik zegen jullie voor de kerstdagen met de vrede van de Vredevorst.